بنای شهر همدان را به دیاکو پادشاه ماد (حدود ۷۰۰ سال پیش از زادروز مسیح) نسبت‌می‌دهند به بازگفت هرودوت هنگامه یونانی پادشاه ماد، همدان را اکباتان یا هگمتانه نامید و آن را به پایتختی برگزید شهر همدان در زمان بخت خسرو ویران شد و پس از آن داریوش بزرگ آن را دوباره سازی نمود و در زمان خاندان اشکانیان که تیسفون پایتخت کشور بود همدان نیز پایتخت و اقامتگاه تابستانی اشکانیان گردید.
امروزه همه باستان شناسان، تپه باستانی هگمتانه، واقع در کانون شهر همدان را - که پهناور ترین تپه باستانی ایران است - بقایای ساختمانهای کاسی، مادی، هخامنشی و پس از آن می دانند. گستره این تپه نزدیک به ۳۰ هکتار می باشد، که با بشمار آوردن بخش هایی که جزء چارچوب تپه باستانی بوده، ولی اینک ساختمانهای مسکونی‌بر روی آن ساخته شده، به بیش از ۴۰ هکتار نیز می رسد.
استان همدان همچون استان‌های کوهستانی، مرتفع، سرد و بادخیز خوربران کشور و با ۲۱۷۲ کیلومتر چارگوش پهنا کمابیش ۲/۱ درصد همگی گستره ایران را تشکیل‌می‌دهد.
رشته کوه‌های زاگرس و بلندی‌ها الوند که از اباختر خوربری همدان به اخشتر شرقی این استان امتداد‌و بلندی‌ها و کوه‌های گرمه و سرده، لشگردر، آلمابولاق، سیاه‌دره، چل تابالغان، بهارلو، بوقاطی، آلماباغ، گری، گرمی و بزرگ گرمز دستاویزی شده‌اند که بیشتر شهرهای این استان در بلندی‌ها راستی گیرند و به انگیزه شرایط اقلیمی‌و طبیعی، تقریباً‌در سراسر روزگاران سال وزش باد در سطح استان دنباله دارد.